Tuyến đường cao tốc được cho là có nhiều cái nhất Việt Nam vừa bị phát hiện có nhiều sai phạm khi Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán dự án hậu xây dựng. Chi phí đầu tư, khảo sát, thiết kế, xây dựng, nghiệm thu... đều có vấn đề.
Kết quả kiểm toán này do ông Nguyễn Quang Thành - Phó tổng Kiểm toán Nhà nước ký chuyển Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng cùng với những kiến nghị về trách nhiệm và xử lý trách nhiệm đối với các cá nhân, tập thể có liên quan.
Dự án đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình có tổng chiều dài 56 km đi qua 3 tỉnh/thành là Hà Nội - Hà Nam - Nam Định được thông xe toàn tuyến vào ngày 30/6/2012. Tổng mức đầu tư cho dự án là 8.974 tỷ đồng. Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) là đơn vị được Chính phủ giao nhiệm vụ vừa thiết kế vừa thi công, vừa giải phóng mặt bằng vừa thi công, tự làm và tự chịu trách nhiệm.
Sau khi thực hiện kiểm toán cho thấy, vốn đầu tư có sự chênh lệch do áp dụng định mức không đúng quy định làm tăng chi phí, sai đơn giá, sai khối lượng, chưa có đơn giá thanh toán chính thức, phần bù giá trong khoảng thời gian chậm tiến độ chưa làm rõ nguyên nhân và trách nhiệm các bên liên quan, việc tổng hợp số liệu lập báo cáo vốn đầu tư thực hiện của dự án đến ngày 30/6/2013 bị sai lệch và những sai phạm khác.
Cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình được thông xe toàn tuyến vào 30/6/2012
Công tác khảo sát đến lập dự án như đề cương khảo sát không có nội dung thủy văn, thay vào đó là sử dụng các số liệu điều tra và tính toán thủy văn của một số dự án tương tự với khu vực dự án đi qua; khảo sát địa chất có nhiều tồn tại; công tác lập thiết kế cơ sở chưa đề xuất được phương án hướng tuyến tối ưu theo quy định dẫn đến phải thay đổi hướng tuyến 2 lần.
Do tồn tại trong công tác khảo sát bước lập dự án và lựa chọn phương án thiết kế ban đầu chưa tối ưu dẫn đến kéo dài thời gian lập Dự án khả thi. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến phải điều chỉnh dự dự án và tổng mức đầu tư 2 lần với giá trị tăng 3.734 tỷ đồng lên 8.974 tỷ đồng.
Cụ thể, trong điều chỉnh lần 1 (tháng 8/2007) tăng thêm 3.959 tỷ đồng, gồm chi phí xây lắp tăng 71% (thay đổi khối lượng 63,46%, thay đổi giá vật tư liệu 20,88%, thay đổi về thể chế chính sách 15,66%), chi phí giải phóng mặt bằng tăng 5%, chi phí khác tăng 6% và dự phòng phí tăng 18%. Điều chỉnh lần 2 (năm 2010) làm tăng thêm 1.282 tỷ đồng do bổ sung khối lượng công trình 9,5 tỷ đồng, thay đổi thiết kế cầu Lạc Chính và cầu vượt Liêm Túc tăng 200 tỷ đồng, cập nhật giá một số gói thầu tăng 304 tỷ đồng, chi phí hoàn trả đường địa phương tăng 25,2 tỷ đổng, điều chỉnh thay đổi chính sách tăng 757,235 tỷ đồng chủ yếu do thi công bị kéo dài.
Trong công tác khảo sát, thiết kế, lập và phê duyệt dự án đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình đã áp dụng định mức hạng mục “Giếng cát đường kính D400 mm” không đúng quy định và không phù hợp với thực tế, từ đó làm ảnh hưởng đến chi phí đầu tư.
Kiểm định chất lượng công trình phát hiện rất nhiều mẫu bê tông nhựa (hạt mịn, hạt trung) và thành phần hạt của các lớp kết cấu không đạt yêu cầu. Một số mẫu được kiểm định có hàm lượng hạt lọt qua các cỡ sàng tiêu chuẩn và nhỏ hơn quy định. Chiều dày bình quân từng lớp kết cấu cũng thiếu so với quy định của gói thầu số 5 đã được kiểm toán chỉ ra rất cụ thể: lớp đá dăm đen thiếu 0,21 mm, lớp bê-tông nhựa hạt mịn thiếu 2,38 mm. Độ bằng phẳng ngang mặt đường của các gói thầu đều không đạt yêu cầu kỹ thuật của dự án.
Ngoài ra, Kiểm toán Nhà nước còn phát hiện việc dự toán bóc tách sai khối lượng so với khối lượng trên hồ sơ thiết kế kỹ thuật làm tăng giá trị dự toán công trình trên 1,7 tỉ đồng. Bên cạnh đó, việc áp dụng sai hệ số quy đổi đất đắp tại công trình dẫn tới làm tăng giá trị dự toán trên 1,6 tỉ đồng…
Theo Kiểm toán Nhà nước, tổng hợp các sai lệch trong công tác dự toán so với tổng dự toán tính đúng của các gói thầu được duyệt có tổng mức chênh lệch là hơn 300 tỷ đồng và chênh lệch so với giá trúng thầu là hơn 283 tỷ đồng.
Kiểm toán Nhà nước cho rằng để xảy ra các tồn tài dẫn đến kéo dài thời gian lập dự án và tăng tổng mức đầu tư thì trách nhiệm thuộc về Bộ Giao thông Vận tải, Ban quản lý dự án 1, Ban quản lý dự án Thăng Long và nhà thầu tư vấn khảo sát, thiết kế (Tedi).
Riêng với VEC, Kiểm toán Nhà nước đề nghị điều chỉnh sổ kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán vốn đầu tư thực hiện đến 30/6/2013 của dự án phù hợp với kết luận của Kiểm toán Nhà nước. Khẩn trương thu hồi số tiền tạm ứng chưa thu hồi hết theo quy định, điều chỉnh giảm số thuế giá trị gia tăng đầu vào tương ứng với giá trị chi phí đầu tư giảm trừ qua kiểm toán đối với các gói thầu... Kiểm toán Nhà nước đề nghị kiểm điểm và làm rõ trách nhiệm của Ban quản lý Dự án Cầu Giẽ - Ninh Bình, các cá nhân được giao nhiệm vụ trực tiếp theo dõi, quản lý, nghiệm thu tại hiện trường và nhà thầu tư vấn giám sát là Công ty Quality Couriers Interational S.E.A.
Kiểm toán Nhà nước cũng đề nghị Bộ Giao thông Vận tải kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với tập thể, cá nhân liên quan của Bộ trong quá trình thẩm định, phê duyệt dự toán các gói thầu trong đó đã chấp thuận định mức thi công Giếng cát D400 không đúng quy định, không phù hợp với tình hình thực tế của dự án, ngăn chặn kịp thời nguy cơ gây thất thoát, lãng phí vốn đầu tư của Nhà nước. Có biện pháp chỉ đạo kiểm điểm và xử lý phù hợp theo quy định đối với nhà thầu tư vấn khảo sát, thiết kế Tedi do có sai sót trong việc áp dụng quy định mức thi công Giếng cát D400...