Dự án xây dựng đường Hồ Chí Minh được triển khai đã gần 15 năm. Đây là dự án giao thông trọng điểm quốc gia duy nhất đến thời điểm hiện tại được Quốc hội thông qua về chủ chương đầu tư. Tuy nhiên tiến trình thực hiện dự án có nhiều thay đổi.
Muôn vàn khó khăn
Năm 2004, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 38/2004/QH11 về chủ trương đầu tư xây dựng đường Hồ Chí Minh từ Pắc Bó (Cao Bằng) đến Đất Mũi (Cà Mau) với tổng chiều dài 3.167km. Dự án được chia làm 3 giai đoạn xây dựng, trong đó, giai đoạn 1 (2000 - 2007) và giai đoạn 2 (2007 - 2010) phải hoàn thành vào năm 2010 để nối thông toàn tuyến từ Pắc Bó đến Đất Mũi với quy mô hai làn xe.
Từ năm 2010 đến năm 2020, tiến hành nâng cấp tuyến đường đạt tiêu chuẩn cao tốc; những đoạn không thể nâng cấp đạt tiêu chuẩn đường cao tốc sẽ mở rộng mặt cắt ngang phù hợp với quy hoạch phát triển mạng lưới giao thông đường bộ. Nguồn vốn cho dự án chủ yếu được đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước và trái phiếu Chính phủ bởi thời điểm đó việc kêu gọi đầu tư tư nhân hạn chế do các dự án có tổng mức đầu tư lớn, hiệu quả tài chính thấp. Mặt khác việc huy động nguồn vốn hỗ trợ phát triển (ODA) ngày càng khó khăn do Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình.
Dự án xây dựng đường Hồ Chí Minh đã được triển khai gần 15 năm
Việc triển khai giai đoạn 1 cơ bản đáp ứng yêu cầu tiến độ. Song đối với giai đoạn 2, do ảnh hưởng của cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu nên đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế trong nước. Cũng chính vì vậy mà nguồn vốn bố trí cho dự án “nhỏ giọt”, một số dự án thành phần đến cuối năm 2008, đầu 2009 mới có chủ trương đầu tư hoặc đã có chủ trương đầu tư, đã hoàn thành dự án đầu tư nhưng chưa được phê duyệt do chưa bố trí được nguồn vốn. Do vậy việc hoàn thành nối thông toàn tuyến đường Hồ Chí Minh vào năm 2010 là không thể thực hiện được.
Trước bối cảnh này cùng với việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 11/2011 về những giải pháp kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội. Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đã tiến hành rà soát các dự án thành phần và chia thành 3 loại: các dự án thành phần tiếp tục triển khai để hoàn thành năm 2015; các dự án thành phần giãn tiến độ đầu tư sau năm 2015 và các dự án thành phần chưa triển khai.
Mặt khác, ngoài nguyên nhân về nguồn vốn cũng còn phải kể đến các nguyên nhân khác như: tiến độ giải phóng mặt bằng; chế độ chính sách thay đổi; biến động giá, năng lực một số khâu của các lực lượng tham gia dự án còn những hạn chế,… cũng làm ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ triển khai dự án.
Xác định tiến độ giai đoạn 2 của dự án sẽ không thể hoàn thành như mục tiêu Nghị quyết số 38/2004/QH11 của Quốc hội đã đề ra; việc phải điểu chỉnh tiến độ hoàn thành nối thông toàn tuyến là một tất yếu khách quan nên Ban đã tham mưu đề xuất với Bộ GTVT để báo cáo Chính phủ, các cơ quan giám sát của Quốc hội cũng như báo cáo Quốc hội tại các kỳ họp thường kỳ cuối năm của Quốc hội từ năm 2009.
Gỡ bỏ nhiều nút thắt
Đầu năm 2013, Bộ GTVT có văn bản báo cáo Thủ tướng về dự án. Cùng thời điểm này, đoàn công tác của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Ủy ban KHCN&MT) của Quốc hội đang tiến hành kiểm tra, giám sát tại Tây Nguyên. Sau khi nghe Ban giải trình về những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai dự án và sẽ báo cáo Quốc hội xem xét, điều chỉnh một số nội dung của dự án, nhiều đại biểu đã nhất trí ủng hộ và khẳng định, đây là việc làm cần thiết và cấp bách chứ không thể chậm trễ.
Đây là dự án giao thông trọng điểm quốc gia duy nhất đến thời điểm hiện tại
được Quốc hội thông qua về chủ chương đầu tư
Trong chương trình tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, Quốc hội đã nhất trí thông qua Nghị quyết điều chỉnh một số nội dung và giải pháp nhằm tiếp tục thực hiện có hiệu quả chủ trương đầu tư xây dựng đường Hồ Chí Minh theo Nghị quyết số 38/2004/QH11 của Quốc hội với 93,98% số phiếu tán thành. Với việc Nghị quyết này được thông qua đã gỡ bỏ nhiều “nút thắt” và mở ra nhiều cái mới cho dự án.
Về phân kỳ đầu tư, giai đoạn nối thông toàn tuyến với quy mô 2 làn xe từ Pắc Bó đến Đất Mũi được giãn tiến độ đến năm 2020. Danh mục triển khai các công việc từ nay đến năm 2020 cũng đã rõ ràng về thời gian và hình thức đầu tư. Theo đó, nguồn vốn đầu tư để thông tuyến vào năm 2020 bao gồm: vốn Trái phiếu Chính phủ, vốn ODA và nguồn vốn huy động theo các hình thức đầu tư khác (BT, BOT, PPP).
Ngoài ra, để phát huy hiệu quả tổng hợp của đường Hồ Chí Minh ngay khi hoàn thành đưa vào sử dụng, Quốc hội cũng đã chỉ ra các giải pháp cụ thể, nhiệm vụ mà các bộ, ngành và địa phương liên quan cần thực hiện trong thời gian tới... Đây là những cơ sở, điều kiện thuận lợi để Bộ GTVT nói chung và Ban QLDA đường Hồ Chí Minh nói riêng tiếp tục thực hiện triển khai có hiệu quả dự án đường Hồ Chí Minh - Công trình quan trọng quốc gia có ý nghĩa đặc biệt này.
* Phó tổng giám đốc Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh